Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được quy định cụ thể tại Chương 5 của Luật Đất đai năm 2024, gồm 18 Điều (từ Điều 60 đến Điều 77). So với Luật Đất đai năm 2013 (được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 35/2018/QH14), Luật Đất đai năm 2024 đã có những quy định đổi mới về việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Đơn cử một số nội dung cụ thể như sau:

(1) Đổi mới về nguyên tắc, nội dung phương pháp lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Luật Đất đai năm 2024 hoàn thiện theo hướng đổi mới quy trình, nội dung, phương pháp lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được lập ở cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện nhằm đáp ứng yêu cầu thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững; đảm bảo quốc phòng, an ninh; bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu. Việc lập quy hoạch sử dụng đất các cấp phải tuân thủ nguyên tắc và mối quan hệ giữa các loại quy hoạch theo quy định của Luật Quy hoạch. Nội dung quy hoạch sử dụng đất phải gắn kết giữa chỉ tiêu sử dụng đất gắn với không gian, phân vùng sử dụng đất, hệ sinh thái tự nhiên (Điều 60). Đồng thời, Luật Đất đai năm 2024 bổ sung quy định mới về việc xây dựng và cập nhật dữ liệu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp vào cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai.

Quy định chuyển tiếp của Luật Đất đai năm 2024 cho phép tiếp tục thực hiện lập, phê duyệt quy hoạch sử dụng đất theo quy định của Nghị quyết số 61/2022/QH15 ngày 16/6/2022 của Quốc hội về tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch và một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ lập và nâng cao chất lượng quy hoạch thời kỳ 2021 – 2030.

(2) Thay đổi hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Luật Đất đai năm 2024 đã bỏ nội dung lập Kế hoạch sử dụng đất quốc phòng và Kế hoạch sử dụng đất an ninh ra khỏi hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đồng thời quy định lại việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với cấp tỉnh và quy hoạch sử dụng cấp huyện.

- Quy hoạch sử dụng đất quốc phòng và Quy hoạch sử dụng đất an ninh sẽ phân kỳ, lồng ghép nội dung kế hoạch sử dụng đất quốc phòng, kế hoạch sử dụng đất an ninh (điểm b khoản 2 Điều 243).

- Quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh được xác định là quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành cụ thể hóa quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh. Đối với các tỉnh không phải là thành phố trực thuộc Trung ương không phải lập kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh nhưng phải phân kỳ quy hoạch sử dụng đất cho từng kỳ kế hoạch 05 năm. Đối với thành phố trực thuộc Trung ương đã có quy hoạch chung được phê duyệt theo quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị thì không phải lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh mà căn cứ quy hoạch chung để lập kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh (khoản 4 và 5 Điều 65).

-  Đối với các quận, thành phố, thị xã thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, thành phố, thị xã thuộc tỉnh đã có quy hoạch chung hoặc quy hoạch phân khu được phê duyệt theo quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị thì không phải lập quy hoạch sử dụng đất cấp huyện mà căn cứ vào quy hoạch chung hoặc quy hoạch phân khu và chỉ tiêu sử dụng đất đã được phân bổ từ quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và các chỉ tiêu sử dụng đất của địa phương để lập kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện. Đối với những khu vực không thuộc quy định nêu trên mà đã có quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn được phê duyệt thì việc lập quy hoạch sử dụng đất cấp huyện phải cập nhật định hướng không gian sử dụng đất và hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội theo thời kỳ quy hoạch sử dụng đất (khoản 4 và 5 Điều 66).

(3) Tiếp tục quy định về lập kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện, tuy nhiên các nội dung kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đơn giản hơn

Luật Đất đai năm 2024 tiếp tục quy định về lập kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý nhà nước về đất đai. Tuy nhiên, các nội dung kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đơn giản hơn, không yêu cầu phải đưa vào kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đối với trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp trong khu dân cư, đất nông nghiệp trong cùng thửa đất có đất ở sang đất ở hoặc chuyển mục đích sử dụng các loại đất phi nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở đối với hộ gia đình, cá nhân (điểm d khoản 3 Điều 67).

Đồng thời, bổ sung quy định về một số trường hợp dự án chưa có trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện nhưng được thực hiện mà không phải bổ sung vào kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện (khoản 4 Điều 67), cụ thể:

- Dự án đã có quyết định đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

- Dự án đã có quyết định phê duyệt dự án đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, người đứng đầu Bộ, cơ quan trung ương, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.

- Dự án đã có quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư, quyết định chấp thuận nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ.

- Dự án có sử dụng đất phục vụ cho việc thu hồi đất quy định tại khoản 3 Điều 82 của Luật này.

(4) Tăng cường công khai, minh bạch và sự tham gia của người dân trong công tác lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Luật Đất đai năm 2024 bổ sung quy định về nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp phải đảm bảo sự tham gia của tổ chức chính trị - xã hội, cộng đồng, cá nhân; bảo đảm công khai, minh bạch (khoản 8 Điều 60). Đồng thời, quy định cụ thể về việc lấy ý kiến của các sở, ngành có liên quan, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, cá nhân có liên quan khi lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp (Điều 70).

- Đối với quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh: Công khai thông tin về nội dung của quy hoạch sử dụng đất trên trang thông tin điện tử của cơ quan lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh. Thời gian lấy ý kiến là 45 ngày kể từ ngày công khai thông tin về nội dung lấy ý kiến.

- Đối với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện: Công khai thông tin về nội dung của quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trên trang thông tin điện tử của cơ quan lập quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã và niêm yết công khai tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, điểm dân cư, niêm yết, trưng bày tại nhà văn hóa các thôn, làng, ấp, bản, bon, buôn, phum, sóc, tổ dân phố, tổ chức hội nghị, hội thảo và phát phiếu lấy ý kiến các hộ gia đình, cá nhân đại diện cho các xã, phường, thị trấn. Thời gian lấy ý kiến về quy hoạch sử dụng đất cấp huyện là 30 ngày, kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện là 20 ngày kể từ ngày công khai thông tin về nội dung lấy ý kiến.

- Các ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phải được tổng hợp đầy đủ, chính xác và phải được tiếp thu, giải trình khách quan, minh bạch, nghiêm túc và thấu đáo.

(5) Thay đổi thẩm quyền thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Luật Đất đai năm 2024 có nhiều quy định thay đổi trong thẩm quyền thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (Điều 71), cụ thể:

- Quy định lại trách nhiệm của Bộ Trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc thành lập Hội đồng thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh và giao đơn vị thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường giúp Hội đồng thẩm định trong quá trình thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh.

- Quy định bổ sung trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc thành lập Hội đồng thẩm định kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đối với các thành phố trực thuộc Trung ương không phải lập quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh.

- Bỏ quy định trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc thành lập Hội đồng thẩm định đối với kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện. Theo quy định tại khoản 8 Điều 21 Nghị định 102/2024/NĐ-CP ngày 30/7/2024 của Chính phủ, sau khi Ủy ban nhân dân cấp huyện hoàn thành việc lập kế hoạch sử dụng đất hằng năm sẽ gửi hồ sơ sản phẩm đến cơ quan có chức năng quản lý đất đai cấp tỉnh để tổ chức lấy ý kiến của các sở, ngành liên quan để làm cơ sở chỉnh sửa, hoàn thiện Kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện và trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, phê duyệt.

 (6) Bổ sung, hoàn thiện các quy định về việc thực hiện các quyền của người sử dụng đất trong các khu vực quy hoạch

So với Luật Đất đai năm 2013 (sửa đổi), quy định về tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại Điều 76 Luật Đất đai năm 2024 đã bổ sung và hoàn thiện các quy định về việc thực hiện các quyền của người sử dụng đất trong các khu vực quy hoạch, cụ thể:

- Trong trường hợp quy hoạch sử dụng đất đã được công bố công khai mà chưa có kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện thì người sử dụng đất được tiếp tục sử dụng và được thực hiện các quyền của người sử dụng đất theo quy định của Luật này.

- Đối với diện tích đất phải thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện hoặc phải thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất quy định tại khoản 4 Điều 67 của Luật này thì người sử dụng đất được tiếp tục thực hiện các quyền của người sử dụng đất nhưng không được xây dựng mới nhà ở, công trình, trồng mới cây lâu năm; người sử dụng đất được xây dựng theo giấy phép xây dựng có thời hạn, cải tạo, sửa chữa nhà ở, công trình hiện có theo quy định của pháp luật về xây dựng và pháp luật có liên quan.

- Diện tích đất được xác định trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thu hồi để thực hiện dự án hoặc phải chuyển mục đích sử dụng đất mà sau 02 năm liên tục được xác định trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện chưa có quyết định thu hồi đất hoặc chưa được phép chuyển mục đích sử dụng đất (trước đây theo quy định tại khoản 8 Điều 49 Luật Đất đai năm 2013 (sửa đổi) là sau 03 năm) thì cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện phải xem xét, đánh giá điều chỉnh, hủy bỏ và phải công bố công khai việc điều chỉnh, hủy bỏ việc thu hồi đất hoặc hủy bỏ việc chuyển mục đích sử dụng đất đối với phần diện tích đất được xác định trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện. Trường hợp cơ quan có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện không điều chỉnh, hủy bỏ hoặc có điều chỉnh, hủy bỏ nhưng không công bố công khai thì người sử dụng đất không bị hạn chế về các quyền sử dụng đất đã được pháp luật quy định.

- Ngoài ra, Luật Đất đai năm 2024 quy định hằng năm, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức rà soát, xử lý và công bố công khai việc thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, điều chỉnh, hủy bỏ việc thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất đối với đất đã được ghi trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện trên trang thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; gửi thông tin đến Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp huyện và Ủy ban nhân dân cấp xã./.